Kadın ve Spor

Menopoz Sonrası

´Kemik yoğunluğu ileri yaşlarda genel sağlığın ve eklem yapısının korunması adına önemli rolü vardır. Yapılan bir araştırmada 60 yaş üstü kemik erimesi görülen kadınların egzersiz türlerinin, düşme korkuları ve kemik yoğunluğu üzerine etkilerine bakılmıştır. Araştırmada düşme korkularının azaldığı ve kemik yoğunluklarının azalmadığı görülmüştür. Önemli yapılar olan boyun ve lumbar omurga bölgesi dikkate alınarak yapılan diğer çalışmalarda aerobik egzersizin lumbar bölgede kemik yoğunluğunu azaltan bir etkisi görülmüştür.

´Bu iki bölge egzersize özellikle hassas olan bölgeler olarak çalışmalarda bahsedilmektedir. Fakat yapılan başka çalışmalar direnç egzersizleri dahil boyun ve bel bölgesinde yapıların kemik yoğunluğa pozitif veya negatif etkisinin görülmediği yönündedir. Fakat kas kuvveti olarak artış görülmüştür. Diğer yaklaşımın olarak vücuda vibrasyon egzersizin pozitif etkileri olabilmektedir. Bu yöntem astronotların «recovery» döneminde uygulanan yöntemlerden biridir.

´Fakat bu yöntem sadece pos menopoz durumunda olan kadınları pozitif etkilemektedir, diğer yaş grubuna maalesef pozitif bir etkisi görülmemiştir. Diğer yandan egzersizin pozitif etkileri tartışılamazken kemik yoğunluğu üzerine post-menopoz durumundaki kadınların kemik yoğunluğu üzerine açıkça genel kabul görürü bir pozitif etki görülememiştir.

Hamilelik ve Spor

´Hamilelik sırasında kadınlarda bel ağrısı ve pelvis ağrısı sıklıkla görülebilmektedir. Hamilelikten sonraki süreçte bu ağrıların bir çoğu kaybolmaktadır. Özellikle pelvik taban kaslarının disfonksiyonu bel ağrısıyla yakından ilişkilidir. Bu süreçte bunlara ek olarak hormonal değişimlerle beraber ligament ağrıları vb. hamilelik sırasında yine sık görülen problemler arasındadır. Bu sebeplerden ötürü hamilelik sırasında ortopedik problemlere destek ve genel sağlık için önerilmektedir.

´Yoga, pilates gibi egzersizler özellikle hafif şiddetle olması dolayısıyla ilk önerilen egzersizler arasındadır. Hamilelik sırasında yapılan egzersizler aynı zamanda yeni doğan çocukta sonraki dönem için obezite olmaması için pozitif etkiye sahiptir. Anne için ise; özellikle kardiyometobolik hastalıklarından korunmak, obezite, gebelik tansiyonu için bu egzersizlerin başlıca yararları arasındadır. Yapılan bir araştırmaya göre orta şiddette su da yapılan bir egzersizde fizyolojik, mental ve duygusal olarak kadınları daha sağlıklı seviyede tuttuğu kanıtlanmıştır.

Triad

´Kadın sporcularda özellikle görülen «female triad» genel sağlığın ve performansın korunması için çok önemlidir. Bu üç unsur; menstrual döngü, kemik sağlığı ve enerji (alınan- harcanan) olarak birbiriyle ilişkilidir. Bu dengenin bozulmasıyla ilgili ciddi klinik bulgular oluşurken, yeterli ve dengeli beslenen ile bu sorunların çoğundan kurtulabilmek mümkün olabilmektedir. Alınan enerjinin düşüklüğü psikolojik ve fizyolojik olarak kendi göstermektedir. Birçok etki 30 kcal/kg ‘nin altında görülmektedir.

´Yeme düzenin bozulması bu durumun başlıca sebebidir. Diğer yandan sporcuda «zayıflık» görülmeye başlar. Bu duruma ilişkin psikolojik baskı vb faktörlerin önlenmesi adına antrenörlere, aileye ve sporcuya eğitim verilmesi çok önemlidir. Artık yeme bozukluğu görülen sporculara ise psikoterapi verilmesi kaçınılmaz olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu duruma paralele olarak ilk olarak antrenman programının yeniden düzenlenmelidir.

´Fakat bu duruma gelene kadar çoğu sporcu göz ardı edilmekte veya sporcunun kendisi de bu durumu fark etmeden içine girebilmektedir. Yukarıda bahsedilen eğitimlerin verilmesi bu anlamda önem arz etmektedir. Çünkü «triad» durumuna girildikten sonra unutulmamalıdır ki hiçbir ilaç veya tedavi kemiği veya metabolizmayı tamamen (%100) eski sağlığına kavuşturmamaktadır.

´«triad» olarak görülen kişilerde LH salınımı bozulmaktadır. Özellikle yağsız vücut kütlesince 45 kcal/kg’ den 30 kcal/kg’ye düşmüş bireylerde 5 gün içinde anormal değerler görülmeye başlar. Gonatrapin serbestlemesinde hormon salınımı ve LH durumu çok etkilenir. Bu durumda bazen yeme bozukluğu alışkanlığı değiştiğinde de görülebilmektedir. İleri yaşlara gelmeden de kemik yoğunluğunu düşmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle sporcuları iyi gözlemleme ve durumlardan kaçınmak için; aile, antrenör; sporcuya eğitim verilmelidir. Eğitim, Eğitim , Eğitim..!

Obezite

´Kronik metobolik bir rahatsızlık olarak tanımlanır. Obezitenin yol açtığı başlıca sorunlar hipertansiyon, şeker hastalığı gibi önemli kronik rahatsızlıklardır. ´Obez kadınlar üzerinde üç farklı farklı egzersiz türünün (HIIT, devamlı aerobik egzersiz ve direnç egzersizi) etkisine bakılmıştır. Her bir egzersiz 45dk/3 gün/12 hafta boyunca uygulanmıştır. 3 egzersiz grubunda da anlamlı bir gelişim sağlanmıştır. Fakat HIIT egzersiz modelinin diğer egzersiz modellerine göre daha pozitif etkileri olduğu ortaya konmuştur.

´´Yapılan bir başka araştırmada ise telomer uzunluğu ve egzersiz ilişkisine bakılmıştır. Telomer: DNA kromozomu uçlarında bulunan ve kromozomun kırılmasını önleyen ve koruyan bir yapıdır. Bu yapı özelikle yaşlanmanın gözlemlenmesi için önem taşımaktadır. Telomer yapısının şişmanlıkla kısaldığı ortaya çıkarılmıştır. Egzersizin telomer uzunluğuna etkisine bakan bir araştırmada 55dk/8 hafta aerobik ve kuvvet egzersiz türlerinin telomere etkisi araştırılmıştır. ´Bel çevresi uzunluğu ile telomer uzunluğu arasında negatif korelasyon saptanmıştır. Diğer parametrelerin hepsi obezite hastalarında pozitif yaratmıştır. Obezitenin en iyi ilaçlarından biri egzersizdir.